بررسی بازی Imperator: Rome

امپراطوری رم بدون شک یکی از بزرگ‌ترین، قدرت‌مند‌ترین و پرآوازه‌ترین امپراطوری‌های تاریخ بشریت است؛ به طوری که زمانی شاهان رومی بیش از نصف جهان کشف شده را تحت فرمان خود داشتند. با این‌حال حتی کشوری چنان قدرت‌مند با غنای بی‌پایان و ارتشی تشکیل شده از بالغ بر پانصد هزار نفر نیز در طول تاریخ خود فرمان‌روایان بی‌کفایت بسیاری دیده است. افرادی که به دلیل عدم تعقل و یا خود‌خواهی، در مقطعی از زمان موجب عقب‌گرد‌هایی شده و حتی بخش‌هایی از سرزمین‌های عظیم مذکور را به نابودی کشانده‌اند. اما به احتمال بسیار زیاد حتی ظالم‌ترین و مال‌اندوز‌ترین امپراطوران نیز نتوانسته‌اند به اندازه نویسنده این نقد، یکی از سرافراز‌ترین کشور‌ها را وارد بحرانی اقتصادی و نظامی کرده و جنگی جهانی زود‌هنگامی به راه اندازند. به طوری که اگر وی واقعا فرماندهی بود و رم تنها نقشه‌ای بر روی مانیتور نبود، می‌توانستید نام شخص مورد نظر را در کنار افرادی مانند نرو قرار دهید.

با توجه به سابقه نزدیک به 2300 ساله و همچنین حضور بسیار پررنگ آن در مدیای مدرن، قابل درک است که رم یکی از شناخته‌شده‌ترین بخش‌های عصر باستان در بین اکثریت افراد باشد و درواقع به نوعی نماد از دوران قدیم تبدیل شود. شرکت Paradox Interactive که ید طولانی در ساخت آثار استراتژی عظیم و پیچیده دارد نیز با در نظر گرفتن این محبوبیت، و به منوال کلاسیک خود که بازه‌های تاریخی مختلفی از جمله جنگ‌های جهانی و قرون‌وسطا را در طی عناوین استراتژی به صفحه‌نمایش‌های طرفداران می‌آورد، در جدید‌ترین ماجراجویی خود به سراغ برهه زمانی قدرت‌گیری امپراطوری رم رفته و پس از پروسه ساختی طولانی، Imperator: Rome را عرضه کرده است. این بازی نیز همانند ساخته‌های پیشین کمپانی مورد اشاره در سبک Grand Strategy توسعه یافته است و بازی‌کن در طول تجربه خود، در نقش رهبر یکی از ملت‌های پر‌تعداد دوران کهن، کشور خویش را به سوی موفقیت (و یا شکست) هدایت می‌کند. آیا سازندگان سوئدی توانسته‌اند بار دیگر محصولی قابل تحسین ارائه کنند که جزئیات آن هر مخاطبی را به تعجب و تفکر وادارد؟ برای دریافت پاسخ این سوال با نقد بازی‌سنتر همراه باشید.

 همانطور که اشاره شد بازیکن در Imperator: Rome، در نقش رهبر یکی از ملل متعدد دوران باستان قرار می‌گیرد و سعی در حرکت دادن آن در جهت تبدیل شدن به یک ابر‌قدرت جهانی دارد. سازندگان نقطه آغازین بازی را مرگ اسکندر کبیر و تجزیه شدن پادشاهی عظیم او به چند کشور مجزا قرار داده‌اند. این انتخاب از دو وجه قابل توجه و همچنین مثبت بوده است. اول آن‌که مرگ اسکندر موجب پدید آمدن امپراطوری‌های بزرگ دیگری شد، به طوری که حکومت‌هایی همانند سلوکیان و یا دولت خود‌مختار مصر از خاکستر‌های سرزمین‌های اشغالی اسکندر سربلند کردند. انتخاب چنین برهه زمانی توسط توسعه‌دهندگان این امکان را به آن‌ها می‌دهد که هم دول قدرت‌مند‌تر را در اثر خود جای دهند که مطمئنا مورد پسند بسیاری از بازی‌کنان است و در عین حال از بروز یک‌نواختی در انتخاب کشور توسط آن‌ها جلوگیری کنند. البته همچنان دولتی همانند سلوکیان بسیار قدرت‌مند و بزرگ است و بخش مهمی از نقشه را ازآن خود می‌کند. اما تصمیم درست شکستن یک امپراطوری به چند عدد، جا را برای کشور‌هایی مثل مقدونیه باز کرده است تا در اختیار مخاطب قرار گیرند.

مورد دوم انتخاب مذکور، مرتبط به خود رم است. به هنگام مرگ اسکندر، امپراطوری رم که در آن زمان هنوز تبدیل به بزرگ‌ترین نیروی دوران خود نشده بود، در حال برداشتن اولین قدم‌ها در جهت متحد کردن ایتالیا و همچنین پیاد‌ه‌سازی سیستم حکومت جمهوریتی بود. با توجه به آن‌که این دولت و پیشرفت آن یکی ازنقطه تمرکز‌های اصلی بازی است، انتخاب بازه‌ای که بتوان به طور مستقیم کشوری که قرار است در طی ده سال آینده تبدیل به قدرت‌مند‌ترین نیروی دنیا شود را کنترل کرد، منطقی بوده و همچنین به خوبی قابلیت انتقال حس مورد نیاز پیشرفت را دارد.

شاید پررنگ‌ترین بخش ساخته جدید استودیو Paradox در مقایسه با دیگر محصولات هم‌ژانر آن، سایز نقشه در دسترس بازی‌کن باشد. از جزیره انگلستان تا خود رم و از رم تا ایران و سرزمین‌های آسیای دور، همگی به طور کامل پرداخته شده‌اند و در بازی حضور دارند. درواقع نقشه موجود به حدی بزرگ است که شاید بتوان Imperator: Rome را عظیم‌ترین اثر استراتژی عرضه شده قلمداد کرد؛ به طوری که واژه «Grand» در اصطلاح Grand Strategy در نقشه پیش روی ما معنا می‌شود.

با این‌حال یک نقشه بزرگ بدون طراحی درست و جزئیات بی‌شماری که به آن رنگ‌و‌لعاب می‌دهند ارزش چندانی ندارد. بوده‌اند عناوینی که با وجود عظمت ظاهری، به دلیل کمبود محتوا و یا طراحی نادرست با شکست مواجه شده‌اند. درواقع هرچقدر که سایز نقشه بیشتر شود، وظیفه سازندگان در قبال پرکردن آن نیز افزایش می‌یابد و می‌بایست با استفاده از تکنیک‌های خلاقانه و همچنین طراحی صحیح، از تکراری شدن سریعش جلوگیری نمایند. خوشبختانه در مواردی که ثمره نهایی بر اساس تاریخ واقعی بشریت است، چنین وظیفه‌ای آسان‌تر می‌شود، زیرا کافیست محتوای موجود در بازی را دقیقا بر اساس مدل‌های واقعی آن پیاده‌سازی کرد و سپس در مورد چالش واقعی، که همان Gamify کردن چنین المان‌هایی است، فکر کرد. خوشبختانه در این‌جا نیز به منوال عرضه‌های پیشین شرکت توسعه دهنده، مشکلی در جزئیات موجود دیده نمی‌شود و تنها با محیطی عظیم و خالی مواجه نیستیم. بیش از هفت هزار شهر و تمامی دولت‌های بین جزیره انگلستان و چین در این عنوان حضور دارند و مخاطب می‌تواند شخصا کنترل هریک از آن‌ها را در دست بگیرد. چنین آزادی از یک سو هیجان‌انگیز، و از سوی دیگر گیج‌کننده است. با وجود صد‌ها ملت مخلتف برای انتخاب، آیا یافتن کشوری که نیاز‌های فردی هر بازی‌کن را ارضا کند، بسیار سخت نخواهد بود؟ با وجود گوناگونی شدید در مورد مذکور، کلیت گیم‌پلی در بین تمامی ملت‌ها ثابت است و به همین دلیل نیز یادگیری رهبری در Imperator: Rome تا حدی ساده‌تر از چیزی که به نظر می‌آید پیش می‌رود.

با وجود یکسان بودن کلیت گیم‌پلی برای تمامی کشور‌های حاضر در بازی، یادگیری خود مکانیک‌ها بسیار سخت است. سیستم‌های موجودی که برای کنترل بخش‌های مخلتف یک امپراطوری مورد استفاده قرار می‌گیرند، لایه‌ای و پیچیده هستند و در قریب به تمامی موارد مستقیما با یک‌دیگر در ارتباطند. به طور مثال موفقیت بخش نظامی در گرو پیشرفت اقتصادی است که خود آن نیز به وسیله تجار و شهروندان می‌بالد و به همین دلیل، بخش اجتماعی از اهمیت بسیاری برخوردار می‌شود. حال در نظر بگیرید که هرکدام از این دسته‌های سیاسی مادر نیز خود دارای ده‌ها زیر‌مکانیک هستند که در آن واحد کار می‌کنند و معادله‌های جهان باستان را ایجاد می‌کنند و می‌بایست به صورت دستی مدیریت شوند، تا به بخشی از درهم‌تنیدگی سیستم‌های این اثر پی برده باشید. درواقع به هنگام ورود به دنیای عظیم پیش روی مخاطب، نباید انتظار یک Civilizations دیگر را داشت؛ زیرا برخلاف عناوین معمول این ژانر، تمرکز اصلی در اینجا نه بر روی خوش‌آیند بازی‌کن و فاکتور سرگرمی، و بلکه رهبری صحیح یک ملت است.

با وجود پیچیدگی و درهم تنیدگی المان‌های موثر بر روی گیم‌پلی، طبیعی است که Imperator: Rome تجربه‌ای سخت‌گیر باشد. به طوری که اولین اشتباه بزرگ هرکسی، به سادگی می‌تواند به منزله آخرین اشتباه وی نیز باشد. یک بحران اقتصادی می‌تواند موجب اعتراضات فراگیر شود و در صورت عدم وفاداری نیرو‌های خودی در ارتش و کابینه، تبدیل به کودتایی بزرگ شود که مجال هرگونه عکس‌العملی را از شما بگیرد. و یا عدم رضایت یکی از حزب‌های حاکم مجلس می‌تواند موجب رد تصمیمات سیاسی شما شده و زمین را برای دست‌یازی قدرت‌های خارجی باز بگذارد. درواقع بعضی مکانیک‌های مورد ارائه به حدی نزدیک به واقعیت هستند که در مواردی بستر «بازی» بودن محصول را به چالش می‌کشند و مخاطب را در برابر تصمیماتی سخت و استرس‌زا قرار می‌دهند.

علاوه بر مورد اشاره شده، با توجه به واقع‌گرایی که مشخصا استودیو مسئول به هنگام ساخت در نظر داشته است. ماجرای‌جویی کنترل یک کشور تجربه‌ای طولانی خواهد بود. هر تصمیم می‌تواند سال‌ها زمان ببرد تا به بار نشیند و حتی جنگ‌های بین ملل مختلف هم به دلیل زمان مورد نیاز برای حرکت ارتش‌ها و اشغال شهر‌ها، در اغلب موارد فرسایشی هستند. به همین علت نیز بازی‌کن در بسیاری موارد خود را در حالی خواهد یافت که بدون هیچ کار خاصی در حال نظاره صفحه نمایش بوده، و منتظر ثمره تصمیماتی است که شاید ساعت‌ها قبل گرفته شده‌اند. چنین پیشروی آهسته‌‌ای برای طرفداران ژانر آشنا است و حتی صبر برای در جای خود قرار گرفتن همه دنده‌های ماشین سیاست می‌تواند لذت‌بخش نیز باشد. اما اگر از افرادی هستید تازه می‌خواهند به جهان بزرگ ژانر استراتژی وارد شوند، باید در نظر داشته باشید که در بازی مورد نقد، بیشتر از کار با دستان خود، در حال خواندن متن‌های بلند بالای مرتبط به سیاست‌های داخلی و خارجی و تصمیم درباره آن‌ها خواهید بود.

یکی از اندک لغزش‌های Imperator: Rome در بخش گیم‌پلی، مرتبط به مبارزات آن می‌شود. همانطور که اشاره شد مکانیک‌های مرتبط به اداره کشور و اعدادی که می‌بایست در هر لحظه با آن‌ها سروکله زد، به قدری پر‌تعداد هستند که می‌توانند در مواردی حتی اذیت کننده باشند. در بستر چنین سیستمی شاید منطقی به نظر آید که می‌بایست منتظر سیستم مبارزاتی باشیم که مبتنی بر تاکتیک و فرماندهی باشد، اما به طور جالبی این‌گونه نیست. شما به عنوان رهبر یک کشور، می‌توانید در آن واحد به تمامی ارتش‌های آن دسترسی داشته و آن‌ها را به طور مستقیم کنترل کنید. هر ارتش نیز خود به گردان‌های هزار نفری تقسیم می‌شود و می‌توان دقیقا مشخصا کرد که یک ارتش، از چه نوع نیرو‌هایی استفاده کند. همچنین دسترسی محدودی به تاکتیک‌های کلی آن‌ها نیز وجود دارد که شامل مواردی همچون مقابله با دشمنان و حفاظت از مرز‌ها می‌شود. اما جز امکانات مورد اشاره، هیچ‌گونه دسترسی دیگری به سیر مبارزات داده نمی‌شود. درواقع گزینه‌های ساده و اولیه مدیریت مبارزات قابل قبول بوده، اما دسترسی پیشرفته‌تر به آن‌ها  بسیار ناقص است. این کمبود موجب ساده‌سازی بیش از حد بخش کامبت می‌شود، به طوری که در بسیاری از موارد، نتیجه یک نبرد تنها مبتنی بر تعداد طرفین و همچنین نوع نیرو‌های آن‌ها است و مواردی همانند تاکتیک و زمین مبارزه، تاثیر قابل توجهی ندارند. به طور کلی این عنوان بیشتر از هرچیزی یک شبیه‌ساز سیاست است و فاکتور مبارزات با این‌که در آن نقش مهمی را ایفا می‌کنند، اما خیلی هم عمیق نیستند.

همانطور که اشاره شد، نقشه ایجاد شده برای اثر در دست بسیار بزرگ و در عین حال شلوغ است و به همین دلیل مخاطب صد‌ها انتخاب برای پیشبرد اهدافش دارد. اما حتی با وجود قرار گرفتن نصفی از دنیا در دستان بازی‌کن، به نظر می‌رسد که سازنده عمدا بعضی از بخش‌ها را برای بسته‌های الحاقی کنار گذاشته است. به طور مثال بخش‌های اعظمی از سرزمین‌های اروپای شمالی در دسترس نیستند و یا با وجود حضور کشور‌های شمال آفریقا و اشارات مختلف به امپراطوری‌های آفریقایی، بازی‌کن نمی‌تواند در نقش رهبر یکی از ممالک آفریقای مرکزی قرار گیرد. البته با توجه به تعداد بسیار زیاد ملت‌ها و کشور‌های حاضر در جهان، مطمئنا عدم حضور تعدادی از شاهنشاهی‌های مرزی قابل توجه اکثریت مخاطبین نخواهد بود، با این حال خالی ماندن بخش‌های بزرگی از نقشه در میان سرزمین‌های دیگر، نوید دهنده حداقل چند بسته الحاقی در آینده‌ای نزدیک است و بهتر بود که توسعه‌دهندگان روش دیگری برای عرضه آن‌ها اتخاذ می‌کردند.

صحبت در مورد بخش‌های فنی بازی که اساسا از منو‌های مختلف تشکیل شده است و عمده فعالیت افراد در آن، خواندن متن‌های فرهنگی و سیاسی بلند‌بالا و تصمیم‌گیری بر اساس آن‌ها است، وظیفه‌ای بس سخت می‌نماید. با این حال Imperator: Rome به طرز عجیبی زیبایی‌های خاص خود را دارد. نقشه موجود در این محصول را می‌توان یکی از پرجزئیات‌ترین و دقیق‌ترین نقشه‌های ساخته شده برای یک بازی ویدئویی دانست؛ به طوری که تنها نگاه کردن به آن و تماشای گسترش دامنه امپراطوری خود، می‌تواند هر گیمری را به وجد آورد. البته برخلاف اثری مانند Civilization، این‌بار نمی‌توانیم شعف مشاهده ساختمان‌های مهم و تاریخی را از بالا احساس کنیم. اضافه شدن چنین چیزی به امکانات بسیار پر‌تعداد این عنوان، یکی از آرزو‌های شخصی نویسنده این نقد برای آینده آن است. در کنار نقشه بسیار زیبای ساخته شده توسط Paradox، مدل‌هایی که ارتش‌های مختلف را نمایندگی می‌کنند نیز چشم‌نواز هستند. برای هر فرهنگ مختلف یک مدل مجزا تعبیه شده است که درواقع نشان دهنده دیدگاه عمومی نسبت به نیروی نظامی آن کشور بوده و در کنار زیبایی‌های بصری، شناسایی آن‌ها را نیز ساده‌تر می‌کند. به طور مثال مدل مورد استفاده برای نیرو‌های رمی، سربازان معروف لژیون‌های این کشور و برای چین و سلوکی‌ها، گارد‌های پادشاهی آن‌ها است. به عنوان جمع‌بندی، از منظر کیفیت دیداری هیچ ایراد خاصی مشاهده نمی‌شود و با توجه به ژانر مرتبط، با یکی از ساخته‌های زیبا‌تر نیز مواجه هستیم.

اما در کنار قسمت گرافیکی زیبا، با مشکلی بسیار حاد مواجه هستیم. متاسفانه بهینه‌سازی انجام شده به اندازه مکانیک‌های گیم‌پلی و طراحی بصری روان نیست و از همان روز‌های اولیه امپراطوری خود، متوجه تیک‌های بسیار شدید به هنگام تغییر روز خواهید بود. این مشکلات به حدی هستند که هرکسی را مجبور به استفاده مداوم از گزینه Pause کنند. به این صورت که فرد جلوی پیشروی زمان را بگیرد، تصمیمات خود را پیاده کند و سپس دوباره آن‌را به حالت عادی خود بازگرداند. البته به هنگام نگاشته شدن این نقد سازندگان اقدام به عرضه آپدیتی کرده‌اند که مشکل ایست‌های لحظه‌ای را تا حد قابل قبولی حل کرده است، اما ایرادات مذکور هنوز هم وجود دارند و در حال حاضر می‌بایست منتظر آپدیت‌های بعدی برای پاک شدن کامل آن‌ها باشیم.

به طور کلی Imperator: Rome اثری بسیار عمیق در سبک استراتژی مدیریتی است که حدودا تمامی نیازمندی‌های اصلی ژانر مذکور را در خود دارد. گیم‌پلی پیچیده آن در کنار تعداد بسیار زیاد ممالک قابل انتخاب، آن‌را به یکی از قابل پیشنهاد‌ترین عناوین سال تبدیل می‌کنند، اما مشکلات حاشیه‌ای از جمله ایرادات شدید در اجرا، از تبدیل شدن آن به شاهکار جلوگیری می‌نمایند.